بیماری پوستی زونا: درمان، علت و علائم
زونا (شینگل) یک عفونت ویروسی است که باعث ایجاد راش دردناک میشود. اگر چه زونا میتواند در هر جای بدن شما به وجود آید، اما اغلب به صورت یک نوار تاول دار تک که در اطراف سمت چپ یا سمت راست نیم تنه امتداد دارند، ظاهر میشود. زونا توسط ویروس واریسلا-زوستر همان عامل ویروسی بیماری آبله مرغان ایجاد میشود. پس از ابتلا به آبله مرغان، ویروس به صورت غیر فعال در بافت عصبی در نزدیکی نخاع و مغز نهفته باقی میماند. سالها بعد، این ویروس ممکن است به عنوان عامل ایجاد کنندهی بیماری زونا فعال شود. در حالی که زونا یک بیماری تهدید کنندهی زندگی نیست، اما در عین حال میتواند بسیار دردناک باشد. واکسن میتواند به کاهش خطر ابتلا به زونا کمک کند، در عین حال درمان به موقع میتواند به کوتاه شدن دورهی بیماری عفونی زونا و کاهش عوارض احتمالی کمک کند.
علائم
علائم و نشانههای زونا معمولاً تنها یک بخش کوچک از یک طرف بدن شما را تحت تأثیر قرار میدهند. این علائم و نشانهها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- درد، سوزش، بی حسی یا سوزن سوزن شدن
- حساسیت به لمس
- راش قرمز رنگ که چند روز پس از درد شروع میشود.
- تاولهای پر از مایع که باز شده و تبدیل به پوسته میشوند.
- خارش
برخی از افراد علائم زیر را نیز تجربه میکنند:
- تب
- سردرد
- حساسیت به نور
- خستگی
- درد معمولاً اولین علامت زونا است. برای برخی این درد میتواند بسیارشدید باشد. بسته به محل درد، گاهی اوقات این علائم میتوانند با نشانههای مشکلات قلبی، ریه یا کلیهها اشتباه گرفته شوند. برخی از افراد درد زونا را حتی بدون بروز کوچکترین علائمی از راش تجربه میکنند.بیماری زونا اغلب به صورت یک نوار تاول دار تک که در اطراف سمت چپ یا سمت راست نیم تنه امتداد دارند، ظاهر میشود. گاهی اوقات راش ناشی از زونا اطراف یک چشم و یا در یک طرف گردن یا صورت رخ میدهد.
علل ایجاد کنندهی بیماری
زونا توسط ویروس واریسلا-زوستر همان عامل ویروسی بیماری آبله مرغان ایجاد میشود. هر کسی که در گذشته به آبله مرغان مبتلا شده است ممکن است به زونا هم مبتلا شود. پس از بهبودی از آبله مرغان، این ویروس میتواند وارد سیستم عصبی شده و برای سالها نهفته باقی بماند. این ویروس ممکن است به صورت اتفاقی دوباره فعال شده و از طریق مسیرهای عصبی به پوست شما انتقال یافته – موجب ایجاد زونا شود.
دلیل عود مجدد این ویروس و ایجاد بیماری نامشخص است. اما ممکن است به دلیل کاهش ایمنی در برابر ابتلا به عفونتها در سنین بالاتر باشد. زونا در افراد مسن و در افرادی که سیستم ایمنی بدن ضعیف است شایعتر میباشد.
واریسلا-زوستر بخشی از یک گروه از ویروسها به نام هرپس ویروسها است، که شامل ویروسهایی است که موجب ایجاد زخمهای سرد و تب خال تناسلی میشوند. به همین دلیل، زونا نیز به عنوان هرپس زوستر شناخته شده است. اما ویروسی که موجب ایجاد آبله مرغان و زونا میشود با عامل ویروسی زخمهای سرد یا تبخال تناسلی که از جمله عفونتهای مقاربتی است، متفاوت میباشد.
عوامل خطر
هر فردی که در گذشته به آبله مرغان مبتلا شده است، میتواند به زونا نیز مبتلا شود. اکثر بزرگسالان در زمان کودکی و پیش از زدن واکسن آبله مرغان و ارائه برنامه جهت حفاظت از بیماری و واکسیناسیون، به این بیماری مبتلا شدهاند.
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به زونا را افزایش دهند عبارتند از:
- سنین بالای ۵۰ سال. زونا است در افراد مسنتر از ۵۰ بسیار شایع است. خطر ابتلابه بیماری با افزایش سن بیشتر میشود. برخی از کارشناسان تخمین میزنند که نیمی از مردم ۸۰ ساله و مسنتر به زونا مبتلا خواهند شد.
- داشتن بیماریهای خاص. هر بیماریای که باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن شما شود مانند اچ آی وی / ایدز و سرطان، میتواند خطر ابتلا به زونا را افزایش دهد.
- افرادی که تحت درمان سرطان هستند. اشعه درمانی یا شیمی درمانی میتوانند مقاومت شما را به بیماریها کاهش دهند و موجب بروز زونا شوند.
- مصرف برخی از داروها. داروهایی که برای پیشگیری از رد عضو پیوندی استفاده میشوند، میتوانند خطر ابتلا به زونا را افزایش دهند- به طور مثال استفادهی طولانی مدت از استروئیدها مانند پردنیزولون.
آیا این بیماری واگیردار است؟
فرد مبتلا به زونا میتواند ویروس واریسلا زوستر را به هر کسی که در برابر بیماری آبله مرغان مصون نیست انتقال دهد. این انتقال معمولاً از طریق تماس مستقیم با زخمهای باز راش زونا رخ میدهد. پس از آلوده شدن، فرد به بیماری آبله مرغان دچار میگردد نه زونا.
آبله مرغان میتواند برای برخی از افراد خطرناک باشد. تا زمانی که تاولهای زونا بهبود نیافته، بیماری شما واگیردار است و باید از تماس فیزیکی با افراد زیر اجتناب کنید:
- هر فردی که دچار ضعف در سیستم ایمنی است
- نوزادان
- زنان باردار
عوارض
عوارض ناشی از زونا میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- نورالژی پس از زونا. برای برخی افراد، درد ناشی از بیماری زونا تا مدتها پس از رفع تاولها ادامه دارد. این وضعیت به عنوان نورالژی پس از ابتلا به زونا شناخته شده است و هنگامی رخ میدهد که فیبرهای عصبی آسیب دیده پیامهای اشتباه و سردرگم کنندهای از درد را از پوست شما به مغز انتقال دهند.
- از دست دادن بینایی. چنان چه زونا در داخل یا اطراف یک چشم (زونای چشم) رخ دهد میتواند عفونتهای چشمی دردناک تولید کند که ممکن است به از دست دادن بینایی منجر شوند.
- مشکلات عصبی. بسته به این که کدام یک از اعصاب تحت تأثیر بیماری قرار میگیرند، زونا میتواند موجب بروز التهاب مغز (انسفالیت)، فلج صورت یا مشکلات شنیداری و تعادلی گردد.
- عفونتهای پوستی. اگر تاولهای ناشی از زونا به درستی درمان نشوند، عفونتهای پوستی باکتریایی ممکن است به وجود آیند.
تشخیص
زونا معمولاً بر اساس سابقهی درد در یک طرف از بدن شخص مبتلا همراه با علائمی مانند راش آشکار و تاول تشخیص داده میشود. پزشک شما ممکن است یک نمونه از بافت یا تاول را برای کشت و تشخیص بیماری به آزمایشگاه بفرستد.
درمان
هیچ درمانی برای زونا وجود ندارد، اما درمان به موقع با تجویز داروهای ضد ویروسی میتواند جهت بهبود سریع و کاهش خطر ابتلا به عوارض انجام گیرد. این داروها عبارتند از:
- آسیکلوویر (زوویراکس)
- والاسیکلوویر (والترکس)
- فامی سیکلوویر (فامویر)زونا میتواند موجب ایجاد درد شدید شود.
بنابراین پزشک معالج شما ممکن است داروهای زیر را نیز تجویز کند:
- کرم کپسایسین
- داروهای ضد تشنج مانند گاباپنتین (نورونتین)
- داروهای ضدافسردگی، مانند آمی تریپتیلین
- عوامل بی حس کننده مانند لیدوکائین، در فرمهای کرم، ژل، اسپری یا برچسب پوستی
- داروهایی که حاوی مواد نارکوتیک مانند کدئین هستند
- تزریق داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها و داروهای بی حس کننده موضعی بیماری زونا معمولاً بین دو تا شش هفته طول میکشد. اکثر افراد تنها یک بار به زونا مبتلا میشوند، اما احتمال ابتلا برای بار دوم یا بیشتر نیز در برخی افراد وجود دارد.
چگونه از جای زخم (اسکار) ناشی از بیماری زونا رها شویم؟
- روش بازسازی: این روش پوست را بازسازی کرده تا ظاهر جای زخم ناشی از زونا را به حداقل برساند. اگر محل زخمها دارای خارش یا دردناک هستند، این روش کمک خواهد کرد.
- تزریق ژل به پوست: چنان چه اسکارهای ناشی از بیماری زونا حالت فرو رفتهای دارند، میتوانید از روش تزریق ژل استفاده کنید. پزشک چربی یا کلاژن همراه با اسید هیالورونیک را به پوست دارای زخم تزریق خواهد کرد.
- ابریژن پوست: برداشتن لایههای سطحی پوست با روش ابریژن پوست قابل انجام است. ابریژن پوست معمولاً در درمان اسکار ناشی از عفونت و بیماری استفاده میشود.
- لیزر درمانی: میتوانید جهت کاهش جای زخم ناشی از بیماری زونا از درمان با لیزر کمک بگیرید. لیزرها از یک پرتو شدید نور برای تمرکز روی بافت اسکار استفاده میکنند. این روش کاملاً کنترل شده بوده و خطر آسیب رسانی به پوست سالم را کاهش میدهد.
پیشگیری
واکسن آبله مرغان
تزریق واکسن واریسلا (واریواکس) یک روش ایمن سازی رایج دوران کودکی برای پیشگیری از بیماری آبله مرغان محسوب میگردد. این واکسن برای بزرگسالانی که هرگز به آبله مرغان مبتلا نشدهاند نیز توصیه میشود.
واکسن زونا
مانند واکسن آبله مرغان، واکسن زونا نیز تضمین نمیکند که شما هرگز به این بیماری مبتلا نخواهید شد. اما این واکسن شدت و دورهی بیماری را کاهش داده و خطر ابتلا به نورالژی پس از زونا را نیز کم میکند. واکسن زونا برای بزرگسالان سن ۶۰ سال و بالاتر توصیه میشود، چه به این بیماری مبتلا بوده و چه سالم باشند. واکسن زونا یک واکسن زندهی تک دوزی است (یک بار تزریق میشود) که معمولاً تزریق در قسمت بالای بازو انجام میگیرد.