اگزما پوستی(درماتیت): انواع، علائم و درمان
اگزما واژهای عمومی است که التهاب پوستی را تشریح میکند. اگزما میتواند عوامل بسیاری داشته باشد و به اشکال مختلف دیده میشود. این بیماری معمولا بصورت بثورات خارشدار بر روی پوست بصورت متورم و قرمز ظاهر میشود. پوست درگیر اگزما ممکن است تاول بزند، ترشح داشته باشد، پوست سخت پیدا کند یا پوسته پوسته شود. مثالهایی از اگزما شامل درماتیت اتوپیک (اگزما)، شوره سر و بثورات ناشی از تماس با مواد مختلف مانند پیچک سمی، صابونها و جواهرات از جنس نیکل، هستند. اگزما شرایطی نسبتا معمول است که واگیردار نمیباشد ولی میتواند موجب ناراحتی گردد. ترکیبی از مراحل خود مراقبتی و دارو درمانی میتواند برای درمان اگزما کمک کند.
علت بروز اگزما
هریک از انواع اگزما ممکن است کمی متفاوت بنظر برسند و معمولا در بخشهای مختلف بدنتان به دلایل مختلف بروز میکند. معمولترین انواع اگزما به این شرح هستند:
درماتیت اتوپیک (اگزما)
معمولا این بثورات قرمز و خارشدار که از زمان نوزادی آغاز میشوند، در نواحی که پوست جمع میشود، دیده میشوند؛ مانند درون آرنجها، زیر زانوها و جلوی گردن. هنگامی که این بثورات را بخارانید، ممکن است مایعی از آنها ترشح شود و پوسته شوند. افراد مبتلا به این نوع اگزما ممکن است بهبود یافته و سپس دوران شدت گرفتن بیماری را تجربه کنند. این شکل اگزما پوستی به ترکیبی از عوامل مرتبط است، از جمله پوست خشک، یک تنوع ژنی، اختلال عملکرد سیستم ایمنی، باکتری بر روی پوست و شرایط محیطی.
اگزمای تماسی
این نوع اگزما بر روی نواحی از بدن بروز میکنند که در تماس با موادی قرار میگیرند که یا پوست را تحریک میکنند یا موجب واکنش آلرژیک میشوند. این بثورات قرمز ممکن است سوزش یا خارش داشته باشند، تاولهایی نیز ممکن است بوجود آیند. این شرایط از تماس مستقیم با یکی از مواد متعدد محرک یا حساسیتزا بوجود میآید، مانند پیچک سمی، جواهرات حاوی نیکل، مواد شوینده، عطرها، مواد آرایشی و حتی مواد نگهدارنده در بسیاری از کرمها و لوسیونها.
اگزمای سبورئیک (شوره دار)
این شرایط موجب پوست فلس مانند، قرمز و شورههای سرسخت میشوند. این نوع اگزما معمولا نواحی چرب پوست مانند صورت، بخش بالایی سینه و ناحیه پشت و کمر را مبتلا میکند. این بیماری میتواند مدت طولانی، با دورههای خاموشی و با شدت، بروز کند. در نوزادان، این اختلال، با عنوان پوشش گهواره شناخته میشود. این شرایط میتواند توسط یک مخمر (قارچ) ایجاد شود که در ترشح چربی روی پوست قرار دارد. افراد مبتلا به اگزمای سبورئیک ممکن است متوجه شوند که بیماری آنها بسته به فصل، در فراز و فرود است.
عوامل خطر
تعدادی از عوامل، میتوانند خطر ایجاد انواع خاص اگزما پوستی را افزایش دهند.
- سن: اگزما در هر سنی میتواند بروز کند ولی اگزمای درماتیت اتوپیک معمولا در نوزادی آغاز میشود.
- آلرژیها و آسم: افرادی که سابقه خانوادگی یا فردی اگزما، آلرژی، تب یونجه یا آسم دارند، احتمال بیشتری دارد که به درماتیت اتوپیک مبتلا شوند.
- شغل: شغلهایی که موجب میشوند با فلزات، حلالها یا مواد شوینده خاصی در تماس باشید، خطر ابتلا به اگزمای تماسی را افزایش میدهند. شغلهایی که در رابطه با مراقبتهای بهداشتی است، احتمال بروز اگزمای دست را افزیش میدهند.
- شرایط سلامتی: اگر یکی از این چند شرط، مانند مشکل قلبی، پارکینسون یا ایدز را دارید، خطر ابتلا به اگزما برای شما بیشتر است.
علائم
پوست خشک، قرمز و خارش دار نشاندهنده برخی انواع اگزما یا التهاب پوستی میباشد، که از میان آنها، به موارد زیر اشاره میکنیم:
- بثورات قرمز رنگ که به ناحیهای از پوست محدود است که در معرض عوامل محرک است، احتمالا اگزمای تماسی است.
- بخشهای دایره مانند، خارشدار و قرمز رنگ پوست سخت شده، فلس مانند یا خراشدار نشان دهنده اگزمای نومولار است که در افراد مسنی دیده میشود که پوست خشک دارند یا در مناطق خشک زندگی میکنند.
- پوستههای چرب و زرد رنگ بر روی پوست سر یا ابرو، پشت گوشها یا اطراف بینی نشانه اگزمای سبورئیک است.
- پوست فلس مانند و گاهی زخم شده در بخش پایینی پاها و اطراف قوزک پا میتواند نشانه اگزمای ساکن (استاسیس) باشد.
- خارش شدید و دائمی میتواند نشانهای از اگزمای اتوپیک باشد. هرچند در اغلب موارد، خارش، به سادگی از پوست خشک ناشی میشود.
عوارض
خاراندن بثورات خارشدار مربوط به اگزما پوستی میتواند موجب زخمهای باز شود که ممکن است عفونی گردند. این عفونتهای پوستی ممکن است گسترش یابند و به ندرت به خطری جدی برای سلامتی تبدیل شوند.
تشخیص
پزشک، پس از صحبت با شما درباره علائم و نشانهها و معاینه پوست شما ممکن است تشخیص اگزما بدهد. او ممکن است نمونهبرداری پوست یا دیگر آزمایشات را برای کمک به تشخیص دقیق، توصیه کند.
اگر پزشک فکر میکند مبتلا به اگزمای تماسی هستید، ممکن است پچ تست روی پوست شما انجام دهد. در این آزمایش، مقادیر کمی از مواد مختلف، زیر یک پوشش چسبناک، بر روی پوست شما امتحان میشود. در ملاقات بعدی طی چند روز آینده، پزشک پوست شما را معاینه میکند که ببیند آیا واکنشی به آن مواد داشتهاید یا نه. بهتر است این نوع آزمایش، حداقل دو هفته پس از تشخیص اگزما انجام شود. این آزمایش برای تعیین اینکه آیا حساسیت تماسی خاصی دارید یا نه، مفید است.
درمان
درمان اگزما پوستی، بسته به علت و تجربه شخصی فرد از شرایط، متفاوت است. علاوه بر سبک زندگی و توصیههای درمانی خانگی که در ادامه میآیند، اکثر برنامههای درمانی اگزما شامل یک یا دومورد از موارد زیر میباشند:
- استفاده از کرمهای حاوی کورتون
- استفاده از کرمها یا لوسیونهای خاص که بر سیستم ایمنی شما تاثیر میگذارد (بازدارندههای کلسینئورین).
- قرار دادن نواحی درگیر اگزما در معرض مقادیر کنترل شده نور طبیعی یا مصنوعی (فتوتراپی)
داروهای دیگر
بسیاری درمانهای دیگر، از جمله مواردی که در ادامه میآیند، به برخی افراد در کنترل اگزما کمک کردهاند. ولی شواهد قطعی دال بر اثرگذاری آنها، وجود ندارد.
- مکملهای غذایی مانند ویتامین D و پروبیوتیکها برای اگزمای اتوپیک
- خمیر سبوس کامل (روی پوست قرار گیرد) برای اگزمای اتوپیک
- روغن درخت چای به تنهایی یا افزوده به شامپو برای اگزمای سبوریک
- مکملهای روغن ماهی برای اگزمای سبوریک
- آلوئهورا برا اگزمای سبوریک
پیشگیری
اکثر موارد اگزما در افراد دارای پوست حساس بروز میکند و به سادگی با اجتناب از محرکها، قابل پیشگیری است. اگر فکر میکنید در معرض خطر هستید، این مراحل پیشگیری را لحاظ نمایید:
- لباسهای گشاد با الیاف طبیعی بپوشید؛ پنبه خالص فرآوری نشده بسیار عالی است.
- دوش آب گرم، نه داغ، بگیرید و از صابونهای ملایم یا صابونهای کرمدار استفاده کنید.
- پوست خود را پس از حمام با استفاده از پماد، کرم یا لوسیونهای بدون بو مرطوب کنید.
- از محرکهای شناخته شده مانند جواهرات آبکاری شده بویژه برای گوشها، برای جلوگیری از بثورات ناشی از حساسیت به نیکل، اجتناب کنید. گوشوارههایی از جنس استیل جراحی یا طلای ۱۴ عیار معمولا انتخابهای بهتری هستند.
- از بندهای ساعت که برای مدت طولانی به پوستتان فشار میآورد استفاده نکنید؛ اصطکاک و تعرق حاصله، موجب بثورات پوستی میشوند.
- در منزل و محل کار، برای جلوگیری از خشک شدن بیش از حد هوا، دستگاههای بخور قرار دهید.